Chè dây – Thảo dược tự nhiên hỗ trợ dạ dày và sức khỏe toàn diện

Không chỉ dừng lại ở kinh nghiệm dân gian, nhiều công trình nghiên cứu hiện đại đã chứng minh giá trị dược liệu của chè dây. Các hoạt chất trong chè dây có tác dụng kháng viêm, diệt khuẩn, giảm tiết acid dạ dày, nhờ đó mang lại lợi ích cho người bị viêm loét dạ dày – tá tràng, nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (HP), hay thường xuyên gặp phải tình trạng đầy hơi, khó tiêu.

Ngày nay, cùng với xu hướng quay trở lại sử dụng các sản phẩm tự nhiên, chè dây được quan tâm rộng rãi, không chỉ như một loại trà uống thông thường mà còn như một giải pháp hỗ trợ điều trị an toàn, lành tính cho sức khỏe tiêu hóa.

Đặc điểm thực vật và thành phần hóa học

Chè dây là loài dây leo, thuộc họ Nho (Vitaceae), mọc tự nhiên nhiều ở các vùng núi phía Bắc như Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Lào Cai. Dây có thân mềm, lá kép hình lông chim, mép có răng cưa, hoa nhỏ màu trắng. Người dân thường thu hái toàn thân cây, rửa sạch, thái nhỏ rồi phơi khô để hãm uống như trà.

Phân tích thành phần hóa học cho thấy chè dây chứa nhiều hợp chất có hoạt tính sinh học cao, đặc biệt là:

• Flavonoid: nhóm chất chống oxy hóa mạnh, có khả năng kháng viêm, trung hòa gốc tự do, bảo vệ niêm mạc dạ dày.

• Tanin: giúp se niêm mạc, cầm máu nhẹ và kháng khuẩn.

• Saponin: hỗ trợ giảm cholesterol máu, tăng cường hệ miễn dịch.

• Acid amin và khoáng chất vi lượng: cần thiết cho quá trình trao đổi chất.

Sự kết hợp của các thành phần này khiến chè dây không chỉ có tác dụng đối với bệnh lý dạ dày mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe tổng thể.

Công dụng của chè dây trong hỗ trợ điều trị bệnh dạ dày

Một trong những công dụng được biết đến nhiều nhất của chè dây là hỗ trợ cải thiện các rối loạn tiêu hóa, đặc biệt liên quan đến viêm loét dạ dày – tá tràng.

1. Giảm viêm và làm lành vết loét dạ dày

Flavonoid trong chè dây giúp giảm sản xuất gốc tự do, vốn là nguyên nhân gây tổn thương niêm mạc dạ dày. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng dịch chiết chè dây có khả năng làm giảm viêm và thúc đẩy quá trình tái tạo tế bào niêm mạc, từ đó hỗ trợ lành các ổ loét.

2. Ức chế vi khuẩn Helicobacter pylori

Vi khuẩn H. pylori được coi là nguyên nhân hàng đầu gây viêm loét dạ dày – tá tràng. Các nghiên cứu trong nước (Viện Dược liệu, 1999; Đại học Y Hà Nội, 2004) cho thấy dịch chiết chè dây có tác dụng ức chế đáng kể sự phát triển của H. pylori, giúp giảm tái phát loét.

3. Giảm đau và cải thiện triệu chứng đầy hơi, khó tiêu

Nhiều bệnh nhân viêm dạ dày thường xuyên gặp cảm giác đau rát vùng thượng vị, kèm theo ợ hơi, chướng bụng. Thành phần flavonoid và saponin trong chè dây giúp làm dịu niêm mạc, điều hòa nhu động ruột, từ đó giảm đau, giảm đầy bụng và cải thiện tiêu hóa.

Lợi ích khác của chè dây đối với sức khỏe

Ngoài vai trò trong hỗ trợ điều trị bệnh dạ dày, chè dây còn được chứng minh có nhiều lợi ích khác:

• Thanh nhiệt, giải độc: vị ngọt, tính mát, giúp cơ thể giải nhiệt, lợi tiểu.

• Hỗ trợ giấc ngủ: uống chè dây buổi tối giúp an thần nhẹ, dễ ngủ hơn.

• Bảo vệ gan: một số nghiên cứu cho thấy chè dây có thể hỗ trợ chức năng gan nhờ đặc tính chống oxy hóa.

• Kháng viêm toàn thân: ức chế quá trình viêm, có lợi cho người bị viêm khớp hoặc viêm mạn tính.

Các nghiên cứu khoa học về chè dây

Tại Việt Nam, từ những năm 1990, Viện Dược liệu đã tiến hành nghiên cứu thành phần và tác dụng của chè dây. Kết quả cho thấy dịch chiết chè dây có khả năng diệt vi khuẩn HP, làm giảm acid dịch vị và hỗ trợ vết loét dạ dày nhanh lành. Một nghiên cứu lâm sàng trên bệnh nhân viêm loét dạ dày tá tràng cho thấy nhóm sử dụng chè dây cải thiện triệu chứng tốt hơn so với nhóm chứng, với tỷ lệ giảm đau, giảm đầy bụng và cải thiện giấc ngủ đáng kể. Ngoài ra, các công trình khoa học quốc tế về chi Ampelopsis cũng chứng minh tác dụng kháng oxy hóa mạnh, ức chế viêm và tiềm năng bảo vệ gan.

Cách sử dụng chè dây hiệu quả

Để phát huy tối đa công dụng, người dùng cần biết cách sử dụng chè dây đúng cách. Thông thường, người dân lấy khoảng 20–30g chè dây khô, hãm với 1 lít nước sôi, để trong 15–20 phút rồi uống thay trà hằng ngày. Nước chè dây có vị ngọt hậu, dễ uống, phù hợp cho cả người lớn và trẻ em trên 6 tuổi. Với người mắc bệnh dạ dày, có thể duy trì uống đều đặn 2–3 lần/ngày, liên tục từ 2–3 tháng để nhận thấy cải thiện rõ rệt. Tuy nhiên, cần chú ý không uống quá đặc hoặc quá nhiều trong một lần để tránh ảnh hưởng đến tiêu hóa.

Lưu ý khi sử dụng chè dây

Mặc dù an toàn, chè dây vẫn cần được dùng đúng cách:

• Phụ nữ mang thai và cho con bú nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

• Không uống chè dây để qua đêm, tránh nhiễm khuẩn.

• Người đang dùng thuốc điều trị viêm loét dạ dày hoặc kháng sinh HP nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi kết hợp.

Triển vọng ứng dụng chè dây trong y học hiện đại

Nhờ hàm lượng hoạt chất sinh học phong phú, chè dây đang được quan tâm phát triển thành nhiều chế phẩm tiện lợi như trà túi lọc, viên nang, cao lỏng. Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sử dụng mà còn mở rộng tiềm năng ứng dụng trong phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh dạ dày, gan mật. Trong bối cảnh tỷ lệ viêm loét dạ dày do HP ngày càng gia tăng, việc kết hợp chè dây như một liệu pháp bổ trợ an toàn, chi phí hợp lý là hướng đi đáng khích lệ.

Với lịch sử sử dụng lâu đời trong dân gian và nhiều bằng chứng khoa học hiện đại, chè dây xứng đáng được coi là “vị thuốc xanh” của người Việt. Không chỉ giúp thanh nhiệt, giải độc, chè dây còn đặc biệt hữu ích trong hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày, nhờ khả năng kháng viêm, giảm đau và ức chế vi khuẩn HP. Sử dụng chè dây đúng cách, kết hợp chế độ dinh dưỡng hợp lý và lối sống lành mạnh, sẽ góp phần nâng cao sức khỏe tiêu hóa và phòng ngừa bệnh lý đường ruột một cách bền vững.

Tài liệu tham khảo

1. Viện Dược liệu, Bộ Y tế (1999). Nghiên cứu tác dụng kháng khuẩn và chống viêm của Ampelopsis cantoniensis.

2. Trường Đại học Y Hà Nội (2004). Hiệu quả lâm sàng của chè dây trong hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày tá tràng.

3. Hoàng Minh Châu et al. (2011). “The effect of Ampelopsis cantoniensis extract on Helicobacter pylori”. Journal of Ethnopharmacology.

4. Nguyễn Văn Đoàn, Phạm Văn Dũng (2018). Ứng dụng thảo dược trong điều trị bệnh dạ dày tại Việt Nam. Nhà xuất bản Y học.